ਗਰਮੀ-ਏ-ਸ਼ੌਕੇ-ਨਜ਼ਾਰਾ ਕਾ ਅਸਰ ਤੋ ਦੇਖੋ

ਗਰਮੀ-ਏ-ਸ਼ੌਕੇ-ਨਜ਼ਾਰਾ ਕਾ ਅਸਰ ਤੋ ਦੇਖੋ
ਗੁਲ ਖਿਲੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਵਹ ਸਾਯ-ਏ ਦਰ ਤੋ ਦੇਖੋ

ਐਸੇ ਨਾਦਾਂ ਭੀ ਨ ਥੇ ਜਾਂ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰਨੇਵਾਲੇ

ਨਾਸੇਹੋ, ਪੰਦਗਰੋ, ਰਾਹਗੁਜ਼ਰ ਤੋ ਦੇਖੋ

ਵਹ ਤੋ ਵਹ ਹੈ, ਤੁਮਹੇਂ ਹੋ ਜਾਯੇਗੀ ਉਲਫ਼ਤ ਮੁਝਸੇ

ਇਕ ਨਜ਼ਰ ਤੁਮ ਮਿਰਾ ਮਹਬੂਬੇ-ਨਜ਼ਰ ਤੋ ਦੇਖੋ

ਵੋ ਜੋ ਅਬ ਚਾਕ ਗਰੇਬਾਂ ਭੀ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ ਹੈਂ

ਦੇਖਨੇਵਾਲੋ, ਕਭੀ ਉਨਕਾ ਜਿਗਰ ਤੋ ਦੇਖੋ

ਦਾਮਨੇ-ਦਰਦ ਕੋ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਬਨਾ ਰੱਖਾ ਹੈ

ਆਓ, ਇਕ ਦਿਨ ਦਿਲੇ-ਪੁਰਖ਼ੂੰ ਕਾ ਹੁਨਰ ਤੋ ਦੇਖੋ

ਸੁਬਹ ਕੀ ਤਰਹ ਝਮਕਤਾ ਹੈ ਸ਼ਬੇ-ਗ਼ਮ ਕਾ ਉਫ਼ਕ,

'ਫ਼ੈਜ਼' ਤਾਬੰਦਗੀ-ਏ-ਦੀਦਾ-ਏ-ਤਰ ਤੋ ਦੇਖੋ

ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਜੇਲ ੪ ਮਾਰਚ, ੧੯੫੫

(ਨਾਸੇਹੋ, ਪੰਦਗਰੋ=ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਵਾਲੇ, ਦਿਲੇ-ਪੁਰਖ਼ੂੰ=ਲਹੂ ਭਰਿਆ ਦਿਲ)

ਬਲੈਕ ਆਊਟ

ਜਬ ਸੇ ਬੇ-ਨੂਰ ਹੁਈ ਹੈਂ ਸ਼ਮਏਂ

ਖ਼ਾਕ ਮੇਂ ਢੂੰਢਤਾ ਫਿਰਤਾ ਹੂੰ ਨ ਜਾਨੇ ਕਿਸ ਜਾ

ਖੋ ਗਈ ਹੈਂ ਮੇਰੀ ਦੋਨੋਂ ਆਂਖੇਂ

ਤੁਮ ਜੋ ਵਾਕਿਫ਼ ਹੋ ਬਤਾਓ ਕੋਈ ਪਹਚਾਨ ਮੇਰੀ

ਇਸ ਤਰਹ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਇਕ ਰੰਗ ਮੇਂ ਉਤਰ ਆਯਾ ਹੈ

ਮੌਜ-ਦਰ-ਮੌਜ ਕਿਸੀ ਜ਼ਹਰ ਕਾ ਕਾਤਿਲ ਦਰੀਯਾ

ਤੇਰਾ ਅਰਮਾਨ, ਤੇਰੀ ਯਾਦ ਲੀਯੇ ਜਾਨ ਮੇਰੀ

ਜਾਨੇ ਕਿਸ ਮੌਜ ਮੇਂ ਗ਼ਲਤਾਂ ਹੈ ਕਹਾਂ ਦਿਲ ਮੇਰਾ

ਏਕ ਪਲ ਠਹਰੋ ਕਿ ਉਸ ਪਾਰ ਕਿਸੀ ਦੁਨੀਯਾ ਸੇ

ਬਰਕ ਆਯੇ ਮੇਰੀ ਜਾਨਿਬ, ਯਦੇ-ਬੈਜ਼ਾ ਲੇਕਰ

ਔਰ ਮੇਰੀ ਆਂਖੋਂ ਕੇ ਗੁਮਗਸ਼ਤਾ ਗੁਹਰ

ਜਾਮੇ-ਜ਼ੁਲਮਤ ਸੇ ਸਿਯਹ ਮਸਤ

ਨਈ ਆਂਖੋਂ ਕੇ ਸ਼ਬਤਾਬ ਗੁਹਰ

ਲੌਟਾ ਦੇ

ਏਕ ਪਲ ਠਹਰੋ ਕਿ ਦਰੀਯਾ ਕਾ ਕਹੀਂ ਪਾਟ ਲਗੇ

ਔਰ ਨਯਾ ਦਿਲ ਮੇਰਾ

ਜ਼ਹਰ ਮੇਂ ਘੁਲ ਕੇ, ਫ਼ਨਾ ਹੋ ਕੇ

ਕਿਸੀ ਘਾਟ ਲਗੇ

ਫਿਰ ਪਯੇ-ਨਜ਼ਰ ਨਯੇ ਦੀਦਾ-ਓ-ਦਿਲ ਲੇ ਕੇ ਚਲੂੰ

ਹੁਸਨ ਕੀ ਮਦਹ ਕਰੂੰ, ਸ਼ੌਕ ਕਾ ਮਜ਼ਮੂੰ ਲਿੱਖੂੰ

ਸਿਤੰਬਰ, ੧੯੬੫

(ਮੌਜ=ਲਹਿਰ, ਬਰਕ=ਬਿਜਲੀ, ਯਦੇ-ਬੈਜ਼ਾ=ਰੋਸ਼ਨ ਹੱਥ,

ਸ਼ਬਤਾਬ ਗੁਹਰ=ਰਾਤ ਨੂੰ ਚਮਕਣ ਵਾਲੇ ਮੋਤੀ, ਪਯੇ-ਨਜ਼ਰ=

ਚੜ੍ਹਾਵੇ ਲਈ, ਮਦਹ=ਤਾਰੀਫ਼)

ਵਾ ਮੇਰੇ ਵਤਨ - ਨਾਜ਼ਿਮ ਹਿਕ਼ਮਤ (ਅਨੁਵਾਦ - ਫੈਜ਼)

ਓ ਮੇਰੇ ਵਤਨ ! ਓ ਮੇਰੇ ਵਤਨ ! ਓ ਮੇਰੇ ਵਤਨ !

ਮੇਰੇ ਸਰ ਪਰ ਵੋ ਟੋਪੀ ਨਾ ਰਹੀ

ਜੋ ਤੇਰੇ ਦੇਸ ਸੇ ਲਾਇਆ ਥਾ

ਪਾਓਂ ਮੇਂ ਅਬ ਵੋ ਜੂਤੇ ਭੀ ਨਹੀਂ

ਵਾਕਿਫ਼ ਥੇ ਜੋ ਤੇਰੀ ਰਾਹੋਂ ਸੇ

ਮੇਰਾ ਆਖ਼ਿਰੀ ਕੁਰਤਾ ਚਾਕ ਹੂਆ

ਤੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਂ ਜੋ ਸਿਲਵਾਇਆ ਥਾ

ਅਬ ਤੇਰੀ ਝਲਕ

ਬਸ ਉੜਤੀ ਹੁਈ ਰੰਗਤ ਹੈ ਮੇਰੇ ਬਾਲੋਂ ਕੀ

ਯਾ ਝੁਰਰੀਯਾਂ ਮੇਰੇ ਮਾਥੇ ਪਰ

ਯਾ ਮੇਰਾ ਟੂਟਾ ਹੂਆ ਦਿਲ ਹੈ

ਵਾ ਮੇਰੇ ਵਤਨ ! ਵਾ ਮੇਰੇ ਵਤਨ ! ਵਾ ਮੇਰੇ ਵਤਨ !

ਵੀਰਾ ਕੇ ਨਾਮ - ਨਾਜ਼ਿਮ ਹਿਕ਼ਮਤ (ਅਨੁਵਾਦ - ਫੈਜ਼)

ਉਸਨੇ ਕਹਾ ਆਓ,

ਉਸਨੇ ਕਹਾ ਠਹਰੋ,

ਮੁਸਕਾਓ ਕਹਾ ਉਸ ਨੇ

ਮਰ ਜਾਓ ਕਹਾ ਉਸ ਨੇ

ਮੈਂ ਆਇਆ,

ਮੈਂ ਠਹਿਰ ਗਇਆ,

ਮੁਸਕਾਇਆ

ਔਰ ਮਰ ਭੀ ਗਇਆ

(ਵੀਰਾ=ਨਾਜ਼ਿਮ ਹਿਕਮਤ ਦੀ ਰੂਸੀ ਪਤਨੀ)

ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਸੇ ਏਕ ਖ਼ਤ - ਨਾਜ਼ਿਮ ਹਿਕ਼ਮਤ (ਅਨੁਵਾਦ - ਫੈਜ਼)

ਮੇਰੀ ਜਾਂ ਤੁਝਕੋ ਬਤਲਾਊਂ ਬਹੁਤ ਨਾਜ਼ੁਕ ਯੇਹ ਨੁਕਤਾ ਹੈ

ਬਦਲ ਜਾਤਾ ਹੈ ਇਨਸਾਂ ਜਬ ਮਕਾਂ ਉਸਕਾ ਬਦਲਤਾ ਹੈ

ਮੁਝੇ ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਮੇਂ ਪਿਆਰ ਆਨੇ ਲਗਾ ਹੈ ਅਪਨੇ ਖ਼ਵਾਬੋਂ ਪਰ

ਜੋ ਸ਼ਬ ਕੋ ਨੀਂਦ ਅਪਨੇ ਮੇਹਰਬਾਂ ਹਾਥੋਂ ਸੇ

ਵਾ ਕਰਤੀ ਹੈ ਦਰ ਉਸਕਾ

ਤੋ ਆ ਗਿਰਤੀ ਹੈ ਹਰ ਦੀਵਾਰ ਉਸਕੀ ਮੇਰੇ ਕਦਮੋਂ ਪਰ

ਮੈਂ ਐਸੇ ਗ਼ਰਕ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੂੰ ਉਸ ਦਮ ਅਪਨੇ ਖ਼ਾਬੋਂ ਮੇਂ 

ਕਿ ਜੈਸੇ ਇਕ ਕਿਰਨ ਠਹਰੇ ਹੁਏ ਪਾਨੀ ਪੇ ਗਿਰਤੀ ਹੈ

ਮੈਂ ਇਨ ਲਮਹੋਂ ਮੇਂ ਕਿਤਨਾ ਸਰ ਖ਼ੁਸ਼-ਓ-ਦਿਲਸ਼ਾਦ ਫਿਰਤਾ ਹੂੰ

ਜਹਾਂ ਕੀ ਜਗਮਗਾਤੀ ਵੁਸਅਤੋਂ ਮੇਂ ਕਿਸ ਕ਼ਦਰ ਆਜ਼ਾਦ ਫਿਰਤਾ ਹੂੰ

ਜਹਾਂ ਦਰਦ-ਓ-ਅਲਮ ਕਾ ਨਾਮ ਹੈ ਕੋਈ ਨ ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਹੈ

"ਤੋ ਫਿਰ ਬੇਦਾਰ ਹੋਨਾ ਕਿਸ ਕਦਰ ਤੁਮ ਪਰ ਗਰਾਂ ਹੋਗਾ"

ਨਹੀਂ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮੇਰੀ ਜਾਂ ਮੇਰਾ ਯੇਹ ਕਿੱਸਾ ਹੈ

ਮੈਂ ਅਪਨੇ ਅਜ਼ਮ-ਓ-ਹਿੰਮਤ ਸੇ

ਵਹੀ ਕੁਛ ਬਖ਼ਸ਼ਤਾ ਹੂੰ ਨੀਂਦ ਕੋ ਜੋ ਉਸ ਕਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ

(ਸਰਖ਼ੁਸ਼-ਓ-ਦਿਲਸ਼ਾਦ=ਖ਼ੁਸ਼ਦਿਲ, ਵੁਸਅਤ=ਫੈਲਾਅ,

ਜ਼ਿੰਦਾਂ=ਜੇਲ, ਬੇਦਾਰ=ਜਾਗਣਾ, ਗਰਾਂ=ਭਾਰੀ, ਅਜ਼ਮ=ਸੰਕਲਪ)

ਜੀਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਮਰਨਾ - ਨਾਜ਼ਿਮ ਹਿਕ਼ਮਤ (ਅਨੁਵਾਦ - ਫੈਜ਼)

ਜੀਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਮਰਨਾ

ਯੇ ਕੈਸੀ ਸਆਦਤ ਹੈ

ਮਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਜੀਨਾ

ਯੇ ਕੈਸੀ ਹਿਮਾਕਤ ਹੈ

ਅਕੇਲੇ ਜੀਓ

ਏਕ ਸ਼ਮਸ਼ਾਦ ਤਨ ਕੀ ਤਰਹ

ਔਰ ਮਿਲਕਰ ਜੀਓ 

ਏਕ ਬਨ ਕੀ ਤਰਹ

ਹਮਨੇ ਉਮੀਦ ਕੇ ਸਹਾਰੇ

ਟੂਟਕਰ ਯੂੰ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀ ਹੈ

ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਮਨੇ ਆਸ਼ਿਕੀ ਕੀ ਹੈ

(ਸਆਦਤ=ਨੂਰ, ਸ਼ਮਸ਼ਾਦ=ਸਰੂ)

ਆਜ ਸ਼ਬ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਆਜ ਸ਼ਬ ਦਿਲ ਕੇ ਕਰੀਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਆਂਖ ਸੇ ਦੂਰ ਤਿਲਸਮਾਤ ਕੇ ਦਰ ਵਾ ਹੈਂ ਕਈ
ਖ਼ਵਾਬ-ਦਰ-ਖ਼ਵਾਬ ਮਹੱਲਾਤ ਕੇ ਦਰ ਵਾ ਹੈਂ ਕਈ
ਔਰ ਮਕੀਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਆਜ ਸ਼ਬ ਦਿਲ ਕੇ ਕਰੀਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
"ਕੋਈ ਨਗ਼ਮਾ ਕੋਈ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਕੋਈ ਕਾਫ਼ਿਰ-ਸੂਰਤ"
ਕੋਈ ਉੱਮੀਦ ਕੋਈ ਆਸ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਸੂਰਤ
ਕੋਈ ਗ਼ਮ ਕੋਈ ਕਸਕ ਕੋਈ ਸ਼ਕ ਕੋਈ ਯਕੀਂ
ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਆਜ ਸ਼ਬ ਦਿਲ ਕੇ ਕਰੀਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਤੁਮ ਅਗਰ ਹੋ ਤੋ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਹੋ ਯਾ ਦੂਰ ਹੋ ਤੁਮ
ਹਰ ਘੜੀ ਸਾਯਾਗਰੇ-ਖ਼ਾਤਿਰੇ-ਰੰਜੂਰ ਹੋ ਤੁਮ
ਔਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਤੋ ਕਹੀਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਆਜ ਸ਼ਬ ਦਿਲ ਕੇ ਕਰੀਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਆਜ ਇਕ ਹਰਫ਼ ਕੋ ਫਿਰ

(੧)

ਆਜ ਇਕ ਹਰਫ਼ ਕੋ ਫਿਰ ਢੂੰਢਤਾ ਫਿਰਤਾ ਹੈ ਖ਼ਯਾਲ
ਮਧ-ਭਰਾ ਹਰਫ਼ ਕੋਈ ਜ਼ਹਰ-ਭਰਾ ਹਰਫ਼ ਕੋਈ
ਦਿਲਨਸ਼ੀਂ ਹਰਫ਼ ਕੋਈ ਕਹਰ-ਭਰਾ ਹਰਫ਼ ਕੋਈ
ਹਰਫ਼ੇ-ਉਲਫ਼ਤ ਕੋਈ ਦਿਲਦਾਰੇ-ਨਜ਼ਰ ਹੋ ਜੈਸੇ
ਜਿਸਸੇ ਮਿਲਤੀ ਹੈ ਨਜ਼ਰ ਬੋਸਾ-ਏ-ਲਬ ਕੀ ਸੂਰਤ
ਇਤਨਾ ਰੌਸ਼ਨ ਕਿ ਸਰੇ-ਮੌਜਾ-ਏ-ਜ਼ਰ ਹੋ ਜੈਸੇ
ਸੋਹਬਤੇ-ਯਾਰ ਮੇਂ ਆਗ਼ਾਜ਼ੇ-ਤਰਬ ਕੀ ਸੂਰਤ
ਹਰਫ਼ੇ-ਨਫ਼ਰਤ ਕੋਈ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰੇ-ਗ਼ਜ਼ਬ ਹੋ ਜੈਸੇ
ਤਾ-ਅਬਦ ਸ਼ਹਰੇ-ਸਿਤਮ ਜਿਸਸੇ ਤਬਹ ਹੋ ਜਾਯੇਂ
ਇਤਨਾ ਤਾਰੀਕ ਕਿ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਕੀ ਸ਼ਬ ਹੋ ਜੈਸੇ
ਲਬ ਪੇ ਲਾਊਂ ਤੋ ਮੇਰੇ ਹੋਂਠ ਸਿਯਹ ਹੋ ਜਾਯੇਂ

(੨)

ਆਜ ਹਰ ਸੁਰ ਸੇ ਹਰ ਇਕ ਰਾਗ ਕਾ ਨਾਤਾ ਟੂਟਾ
ਢੂੰਢਤੀ ਫਿਰਤੀ ਹੈ ਮੁਤਰਿਬ ਕੋ ਫਿਰ ਉਸਕੀ ਆਵਾਜ਼
ਜੋਸ਼ਿਸ਼ੇ-ਦਰਦ ਸੇ ਮਜਨੂੰ ਕੇ ਗਰੇਬਾਂ ਕੀ ਤਰਹ
ਆਜ ਹਰ ਮੌਜ ਹਵਾ ਸੇ ਹੈ ਸਵਾਲੀ ਖ਼ਿਲਕਤ
ਲਾ ਕੋਈ ਨਗ਼ਮਾ ਕੋਈ ਸੌਤ ਤੇਰੀ ਉਮਰ ਦਰਾਜ਼
ਨੌਹਾ-ਏ-ਗ਼ਮ ਹੀ ਸਹੀ ਸ਼ੋਰੇ-ਸ਼ਹਾਦਤ ਹੀ ਸਹੀ
ਸੂਰੇ-ਮਹਸ਼ਰ ਹੀ ਸਹੀ ਬਾਂਗੇ-ਕਯਾਮਤ ਹੀ ਸਹੀ

(ਆਗ਼ਾਜ਼ੇ-ਤਰਬ=ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, ਤਾ-ਅਬਦ=ਸਦਾ ਲਈ,
ਖ਼ਿਲਕਤ=ਦੁਨੀਆਂ, ਸੌਤ=ਕੋਰੜਾ, ਸੂਰੇ-ਮਹਸ਼ਰ=ਤੁਰਹੀ ਵਾਜਾ
ਜੋ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਵੱਜੇਗਾ, ਬਾਂਗੇ-ਕਯਾਮਤ=ਕਿਆਮਤ ਦੀ
ਆਵਾਜ਼)

ਆਖ਼ਿਰੀ ਖ਼ਤ

ਵਹ ਵਕਤ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਜਬ ਦਰਦ ਸੇ ਰੁਕ ਜਾਯੇਂਗੀ ਸਬ ਜ਼ੀਸਤ ਕੀ ਰਾਹੇਂ
ਔਰ ਹਦ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਯੇਗਾ ਅੰਦੋਹ-ਏ-ਨਿਹਾਨੀ
ਥਕ ਜਾਯੇਂਗੀ ਤਰਸੀ ਹੁਈ ਨਾਕਾਮ ਨਿਗਾਹੇਂ
ਛਿਨ ਜਾਯੇਂਗੇ ਮੁਝਸੇ ਮਿਰੇ ਆਂਸੂ, ਮਿਰੀ ਆਹੇਂ
ਛਿਨ ਜਾਯੇਗੀ ਮੁਝਸੇ ਮਿਰੀ ਬੇਕਾਰ ਜਵਾਨੀ

ਸ਼ਾਯਦ ਮਿਰੀ ਉਲਫ਼ਤ ਕੋ ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਕਰੋਗੀ
ਅਪਨੇ ਦਿਲ-ਏ-ਮਾਸੂਮ ਕੋ ਨਾਸ਼ਾਦ ਕਰੋਗੀ
ਆਓਗੀ ਮਿਰੀ ਗੋਰ ਪੇ ਤੁਮ ਅਸ਼ਕ ਬਹਾਨੇ
ਨੌਖ਼ੇਜ਼ ਬਹਾਰੋਂ ਕੇ ਹਸੀਂ ਫੂਲ ਚੜ੍ਹਾਨੇ

ਸ਼ਾਯਦ ਮਿਰੀ ਤੁਰਬਤ ਕੋ ਭੀ ਠੁਕਰਾਕੇ ਚਲੋਗੀ
ਸ਼ਾਯਦ ਮਿਰੀ ਬੇ-ਸੂਦ ਵਫ਼ਾਓਂ ਪੇ ਹੰਸੋਗੀ
ਇਸ ਵਜ਼ਏ-ਕਰਮ ਕਾ ਭੀ ਤੁਮਹੇਂ ਪਾਸ ਨ ਹੋਗਾ
ਲੇਕਿਨ ਦਿਲ-ਏ-ਨਾਕਾਮ ਕਾ ਏਹਸਾਸ ਨ ਹੋਗਾ

ਅਲਕਿੱਸਾ ਮਆਲ-ਏ-ਗ਼ਮ-ਏ-ਉਲਫ਼ਤ ਪੇ ਹੰਸੋ ਤੁਮ
ਯਾ ਅਸ਼ਕ ਬਹਾਤੀ ਰਹੋ ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਕਰੋ ਤੁਮ
ਮਾਜ਼ੀ ਪੇ ਨਦਾਮਤ ਹੋ ਤੁਮਹੇਂ ਯਾ ਕਿ ਮਸਰਰਤ
ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਪੜਾ ਸੋਯੇਗਾ ਵਾਮਾਂਦਾ-ਏ-ਉਲਫ਼ਤ

(ਜ਼ੀਸਤ=ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਅੰਦੋਹ-ਏ-ਨਿਹਾਨੀ=ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਤੂਫ਼ਾਨ,
ਨੌਖ਼ੇਜ਼=ਨਵੀਆਂ, ਤੁਰਬਤ=ਕਬਰ, ਪਾਸ=ਧਿਆਨ, ਮਆਲ-ਏ-ਗ਼ਮ-
ਏ-ਉਲਫ਼ਤ=ਪਿਆਰ ਦੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਮਾਜ਼ੀ=ਭੂਤਕਾਲ, ਨਦਾਮਤ=
ਸ਼ਰਮ, ਮਸਰਰਤ=ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਵਾਮਾਂਦਾ=ਥੱਕਿਆ ਹੋਇਆ)

ਫ਼ੈਜ਼ ਕਾ ਆਖ਼ਿਰੀ ਕਲਾਮ

ਬਹੁਤ ਮਿਲਾ ਨ ਮਿਲਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੇ ਗ਼ਮ ਕਯਾ ਹੈ

ਮਤਾਏ-ਦਰਦ ਬਹਮ ਹੈ ਤੋ ਬੇਸ਼ੋ-ਕਮ ਕਯਾ ਹੈ

ਹਮ ਏਕ ਉਮਰ ਸੇ ਵਾਕਿਫ਼ ਹੈਂ ਅਬ ਨ ਸਮਝਾਓ

ਕਿ ਲੁਤਫ਼ ਕਯਾ ਹੈ ਮੇਰੇ ਮੇਹਰਬਾਂ ਸਿਤਮ ਕਯਾ ਹੈ

ਕਰੇ ਨ ਜਗ ਮੇਂ ਅਲਾਵ ਤੋ ਸ਼ੇ'ਰ ਕਿਸ ਮਕਸਦ

ਕਰੇ ਨ ਸ਼ਹਰ ਮੇਂ ਜਲ-ਥਲ ਤੋ ਚਸ਼ਮੇ-ਨਮ ਕਯਾ ਹੈ

ਅਜਲ ਕੇ ਹਾਥ ਕੋਈ ਆ ਰਹਾ ਹੈ ਪਰਵਾਨਾ

ਨ ਜਾਨੇ ਆਜ ਕੀ ਫ਼ੇਹਰਿਸਤ ਮੇਂ ਰਕਮ ਕਯਾ ਹੈ

ਸਜਾਓ ਬਜ਼ਮ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਓ ਜਾਮ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰੋ

ਬਹੁਤ ਸਹੀ ਗ਼ਮੇ-ਗੇਤੀ, ਸ਼ਰਾਬ ਕਮ ਕਯਾ ਹੈ

ਔਰ ਫਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਯੂੰ ਖ਼ਿਜ਼ਾਂ ਆ ਗਈ

ਔਰ ਫਿਰ ਇਕ ਦਿਨ ਯੂੰ ਖ਼ਿਜ਼ਾਂ ਆ ਗਈ

ਆਬਨੂਸੀ ਤਨੋਂ ਕੇ ਬਰਹਨਾ ਸ਼ਜਰ

ਸਰਨਿਗੂੰ ਸਫ਼-ਬ-ਸਫ਼ ਪੇਸ਼ੇ-ਦੀਵਾਰੋ-ਦਰ

ਔਰ ਚਾਰੋਂ ਤਰਫ਼ ਇਨਕੇ ਬਿਖ਼ਰੇ ਹੁਏ

ਜ਼ਰਦ ਪੱਤੇ ਦਿਲੋਂ ਕੇ ਸਰੇ-ਰਹਗੁਜ਼ਰ

ਜਿਸਨੇ ਚਾਹਾ ਵੋ ਗੁਜ਼ਰਾ ਇਨਹੇਂ ਰੌਂਦਕਰ

ਔਰ ਕਿਸੀ ਨੇ ਜ਼ਰਾ-ਸੀ ਫ਼ੁਗ਼ਾਂ ਭੀ ਨ ਕੀ

ਇਨਕੀ ਸ਼ਾਖ਼ੋਂ ਸੇ ਖ਼ਵਾਬੋ ਖ਼ਯਾਲੋਂ ਕੇ ਸਬ ਨਗ਼ਮਾਗਰ

ਜਿਨਕੀ ਆਵਾਜ਼ ਗਰਦਨ ਕਾ ਫੰਦਾ ਬਨੀ

ਜਿਸਸੇ ਜਿਸ ਦਮ ਵੋ ਨਾ-ਆਸ਼ਨਾ ਹੋ ਗਯੇ

ਆਪ ਹੀ ਆਪ ਸਬ ਖ਼ਾਕ ਮੇਂ ਆ ਗਿਰੇ

ਔਰ ਸੈਯਾਦ ਨੇ ਜ਼ਹ ਕਮਾਂ ਭੀ ਨ ਕੀ

ਐ ਖ਼ੁਦਾ-ਏ-ਬਹਾਰਾਂ ਜ਼ਰਾ ਰਹਮ ਕਰ

ਸਾਰੀ ਮੁਰਦਾ ਰਗੋਂ ਕੋ ਨੁਮੂ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ

ਸਾਰੇ ਤਿਸ਼ਨਾ ਦਿਲੋਂ ਕੋ ਲਹੂ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ

ਕੋਈ ਇਕ ਪੇੜ ਫਿਰ ਲਹਲਹਾਨੇ ਲਗੇ

ਕੋਈ ਇਕ ਨਗ਼ਮਾਗਰ ਚਹਚਹਾਨੇ ਲਗੇ

(ਜ਼ਹ ਕਮਾਂ=ਧਨੁਖ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ,ਨੁਮੂ=ਵਿਕਾਸ)

ਐ ਵਤਨ, ਐ ਵਤਨ

ਤੇਰੇ ਪੈਗ਼ਾਮ ਪਰ, ਐ ਵਤਨ, ਐ ਵਤਨ

ਆ ਗਯੇ ਹਮ ਫ਼ਿਦਾ ਹੋ ਤਿਰੇ ਨਾਮ ਪਰ

ਤੇਰੇ ਪੈਗ਼ਾਮ ਪਰ, ਐ ਵਤਨ, ਐ ਵਤਨ

ਨਜ਼ਰ ਕਯਾ ਦੇਂ ਕਿ ਹਮ ਮਾਲਵਾਲੇ ਨਹੀਂ

ਆਨ ਵਾਲੇ ਹੈਂ ਇਕਬਾਲ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ

ਹਾਂ, ਯਹ ਜਾਂ ਹੈ ਕਿ ਸੁਖ ਜਿਸਨੇ ਦੇਖਾ ਨਹੀਂ

ਯਾ ਯੇ ਤਨ ਜਿਸ ਪੇ ਕਪੜੇ ਕਾ ਟੁਕੜਾ ਨਹੀਂ

ਅਪਨੀ ਦੌਲਤ ਯਹੀ, ਅਪਨਾ ਧਨ ਹੈ ਯਹੀ

ਅਪਨਾ ਜੋ ਕੁਛ ਭੀ ਹੈ, ਐ ਵਤਨ, ਹੈ ਯਹੀ

ਵਾਰ ਦੇਂਗੇ ਯਹ ਸਬ ਕੁਛ ਤਿਰੇ ਨਾਮ ਪਰ

ਤੇਰੀ ਲਲਕਾਰ ਪਰ, ਤੇਰੇ ਪੈਗ਼ਾਮ ਪਰ

ਤੇਰੇ ਪੈਗ਼ਾਮ ਪਰ, ਐ ਵਤਨ, ਐ ਵਤਨ

ਹਮ ਲੁਟਾ ਦੇਂਗੇ ਜਾਨਂੇ ਤਿਰੇ ਨਾਮ ਪਰ

ਤੇਰੇ ਗ਼ੱਦਾਰ ਗ਼ੈਰਤ ਸੇ ਮੂੰਹ ਮੋੜਕਰ

ਆਜ ਫਿਰ ਐਰੋਂ-ਗੈਰੋਂ ਸੇ ਸਰ-ਜੋੜਕਰ

ਤੇਰੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਾ ਭਾਵ ਲਗਾਨੇ ਚਲੇ

ਤੇਰੀ ਅਸਮਤ ਕਾ ਸੌਦਾ ਚੁਕਾਨੇ ਚਲੇ

ਦਮ ਮੇਂ ਦਮ ਹੈ ਤੋ ਯਹ ਕਰਨੇ ਦੇਂਗੇ ਨ ਹਮ

ਚਾਲ ਉਨਕੀ ਕੋਈ ਚਲਨੇ ਦੇਂਗੇ ਨ ਹਮ

ਤੁਝਕੋ ਬਿਕਨੇ ਨ ਦੇਂਗੇ ਕਿਸੀ ਦਾਮ ਪਰ

ਹਮ ਲੁਟਾ ਦੇਂਗੇ ਜਾਨਂੇ ਤਿਰੇ ਨਾਮ ਪਰ

ਸਰ ਕਟਾ ਦੇਂਗੇ ਹਮ ਤੇਰੇ ਪੈਗ਼ਾਮ ਪਰ

ਤੇਰੇ ਪੈਗ਼ਾਮ ਪਰ, ਐ ਵਤਨ, ਐ ਵਤਨ

ਆਯੇ ਕੁਛ ਅਬਰ, ਕੁਛ ਸ਼ਰਾਬ ਆਯੇ

ਆਯੇ ਕੁਛ ਅਬਰ, ਕੁਛ ਸ਼ਰਾਬ ਆਯੇ

ਉਸਕੇ ਬਾ'ਦ ਆਯੇ ਜੋ ਅਜ਼ਾਬ ਆਯੇ

ਬਾਮੇ-ਮੀਨਾ ਸੇ ਮਾਹਤਾਬ ਉਤਰੇ

ਦਸਤੇ-ਸਾਕੀ ਮੇਂ ਆਫ਼ਤਾਬ ਆਯੇ

ਹਰ ਰਗ਼ੇ-ਖ਼ੂੰ ਮੇਂ ਫਿਰ ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ ਹੋ

ਸਾਮਨੇ ਫਿਰ ਵੋ ਬੇਨਕਾਬ ਆਯੇ

ਉ'ਮਰ ਕੇ ਹਰ ਵਰਕ ਪੇ ਦਿਲ ਕੋ ਨਜ਼ਰ

ਤੇਰੀ ਮੇਹਰੋ-ਵਫ਼ਾ ਕੇ ਬਾਬ ਆਯੇ

ਕਰ ਰਹਾ ਥਾ ਗ਼ਮੇ-ਜਹਾਂ ਕਾ ਹਿਸਾਬ

ਆਜ ਤੁਮ ਯਾਦ ਬੇ-ਹਿਸਾਬ ਆਯੇ

ਨ ਗਯੀ ਤੇਰੇ ਗ਼ਮ ਕੀ ਸਰਦਾਰੀ

ਦਿਲ ਮੇਂ ਯੂੰ ਰੋਜ਼ ਇਨਕਲਾਬ ਆਯੇ

ਜਲ ਉਠੇ ਬਜ਼ਮੇ-ਗ਼ੈਰ ਕੇ ਦਰੋ-ਬਾਮ

ਜਬ ਭੀ ਹਮ ਖ਼ਾਨਮਾਂ-ਖ਼ਰਾਬ ਆਯੇ

ਇਸ ਤਰਹ ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਗੂੰਜੀ

ਗੋਯਾ ਹਰ ਸਿਮਤ ਸੇ ਜਵਾਬ ਆਯੇ

'ਫ਼ੈਜ਼' ਥੀ ਰਾਹ ਸਰ-ਬ-ਸਰ ਮੰਜ਼ਿਲ

ਹਮ ਜਹਾਂ ਪਹੁੰਚੇ ਕਾਮਯਾਬ ਆਯੇ

(ਅਜ਼ਾਬ=ਦੁੱਖ, ਬਾਮੇ-ਮੀਨਾ=ਸੁਰਾਹੀ ਦੇ ਛੱਜੇ ਉੱਪਰੋਂ, ਮਾਹਤਾਬ=ਚੰਨ,

ਆਫ਼ਤਾਬ=ਸੂਰਜ, ਬਾਬ=ਅਧਿਆਏ, ਖ਼ਾਨਮਾਂ-ਖ਼ਰਾਬ=ਜਿਸਦਾ ਘਰ ਉਜੜ

ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਸਿਮਤ=ਦਿਸ਼ਾ)

ਆਜ ਕੀ ਰਾਤ

ਆਜ ਕੀ ਰਾਤ ਸਾਜ਼ੇ-ਦਰਦ ਨ ਛੇੜ

ਦੁਖ ਸੇ ਭਰਪੂਰ ਦਿਨ ਤਮਾਮ ਹੁਏ

ਔਰ ਕਲ ਕੀ ਖ਼ਬਰ ਕਿਸੇ ਮਾਲੂਮ

ਦੋਸ਼ੋ-ਫ਼ਰਦਾ ਕੀ ਮਿਟ ਚੁਕੀ ਹੈ ਹਦੂਦ

ਹੋ ਨ ਹੋ ਅਬ ਸਹਰ ਕਿਸੇ ਮਾਲੂਮ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੇਚ ਲੇਕਿਨ ਆਜ ਕੀ ਰਾਤ

ਏਜ਼ਦੀਯਤ ਹੈ ਮੁਮਕਿਨ ਆਜ ਕੀ ਰਾਤ

ਆਜ ਕੀ ਰਾਤ ਸਾਜ਼ੇ-ਦਰਦ ਨ ਛੇੜ

ਅਬ ਨ ਦੁਹਰਾ ਫ਼ਸਾਨਹਾ-ਏ-ਅਲਮ

ਅਪਨੀ ਕਿਸਮਤ ਪੇ ਸੋਗਵਾਰ ਨ ਹੋ

ਫ਼ਿਕਰੇ-ਫ਼ਰਦਾ ਉਤਾਰ ਦੇ ਦਿਲ ਸੇ

ਉਮਰੇ-ਰਫ਼ਤਾ ਪੇ ਅਸ਼ਕਬਾਰ ਨ ਹੋ

ਅਹਦੇ-ਗ਼ਮ ਕੀ ਹਿਕਾਯਤੇਂ ਮਤ ਪੂਛ

ਹੋ ਚੁਕੀਂ ਸਬ ਸ਼ਿਕਾਯਤੇਂ ਮਤ ਪੂਛ

ਆਜ ਕੀ ਰਾਤ ਸਾਜ਼ੇ-ਦਰਦ ਨ ਛੇੜ

(ਦੋਸ਼ੋ-ਫ਼ਰਦਾ=ਲੰਘੀ ਰਾਤ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਕੱਲ੍ਹ,

ਏਜ਼ਦੀਯਤ=ਖ਼ੁਦਾਈ, ਅਲਮ=ਦੁੱਖ, ਫ਼ਿਕਰੇ-ਫ਼ਰਦਾ=

ਭਵਿਖ ਦੀ ਚਿੰਤਾ, ਉਮਰੇ-ਰਫ਼ਤਾ=ਲੰਘੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ,

ਅਹਦੇ-ਗ਼ਮ=ਦੁੱਖ ਦੇ ਦਿਨ)

ਚਸ਼ਮੇ-ਮਯਗੂੰ ਜ਼ਰਾ ਇਧਰ ਕਰ ਦੇ

ਚਸ਼ਮੇ-ਮਯਗੂੰ ਜ਼ਰਾ ਇਧਰ ਕਰ ਦੇ

ਦਸਤੇ-ਕੁਦਰਤ ਕੋ ਬੇ-ਅਸਰ ਕਰ ਦੇ

ਤੇਜ਼ ਹੈ ਆਜ ਦਰਦੇ-ਦਿਲ ਸਾਕੀ

ਤਲਖ਼ੀ-ਏ-ਮਯ ਕੋ ਤੇਜ਼ਤਰ ਕਰ ਦੇ

ਜੋਸ਼ੇ-ਵਹਸ਼ਤ ਹੈ ਤਿਸ਼ਨਾਕਾਮ ਅਭੀ

ਚਾਕ-ਦਾਮਨ ਕੋ ਤਾ-ਜਿਗਰ ਕਰ ਦੇ

ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਸੇ ਖੇਲਨੇਵਾਲੇ

ਮੁਝਕੋ ਕਿਸਮਤ ਸੇ ਬੇ-ਖ਼ਬਰ ਕਰ ਦੇ

ਲੁਟ ਰਹੀ ਹੈ ਮਿਰੀ ਮਤਾਏ-ਨਿਆਜ਼

ਕਾਸ਼ ਵਹ ਇਸ ਤਰਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਕਰ ਦੇ

'ਫ਼ੈਜ਼' ਤਕਮੀਲੇ-ਆਰਜ਼ੂ ਮਾਲੂਮ

ਹੋ ਸਕੇ ਤੋ ਯੂੰ ਹੀ ਬਸਰ ਕਰ ਦੇ

(ਚਸ਼ਮੇ-ਮਯਗੂੰ=ਸ਼ਰਾਬੀ-ਅੱਖਾਂ, ਤਿਸ਼ਨਾਕਾਮ=ਪਿਆਸਾ, ਮਤਾਏ-ਨਿਆਜ਼=

ਬੇਨਤੀ ਦੀ ਪੂੰਜੀ, ਤਕਮੀਲੇ-ਆਰਜ਼ੂ=ਕਾਮਨਾ ਦੀ ਪੂਰਤੀ)

ਦਿਲੇ-ਮਨ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰੇ-ਮਨ

ਮਿਰੇ ਦਿਲ, ਮਿਰੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ

ਹੁਆ ਫਿਰ ਸੇ ਹੁਕਮ ਸਾਦਿਰ

ਕਿ ਵਤਨ-ਬਦਰ ਹੋਂ ਹਮ ਤੁਮ

ਦੇਂ ਗਲੀ-ਗਲੀ ਸਦਾਏਂ

ਕਰੇਂ ਰੁਖ਼ ਨਗਰ-ਨਗਰ ਕਾ

ਕਿ ਸੁਰਾਗ਼ ਕੋਈ ਪਾਏਂ

ਕਿਸੀ ਯਾਰ-ਏ-ਨਾਮਾ-ਬਰ ਕਾ

ਹਰ ਏਕ ਅਜਨਬੀ ਸੇ ਪੂਛੇਂ

ਜੋ ਪਤਾ ਥਾ ਅਪਨੇ ਘਰ ਕਾ

ਸਰ-ਏ-ਕੂ-ਏ-ਨ-ਆਸ਼ਨਾਯਾਂ

ਹਮੇਂ ਦਿਨ ਸੇ ਰਾਤ ਕਰਨਾ

ਕਭੀ ਇਸ ਸੇ ਬਾਤ ਕਰਨਾ

ਕਭੀ ਉਸ ਸੇ ਬਾਤ ਕਰਨਾ

ਤੁਮਹੇਂ ਕਯਾ ਕਹੂੰ ਕਿ ਕਯਾ ਹੈ

ਸ਼ਬ-ਏ-ਗ਼ਮ ਬੁਰੀ ਬਲਾ ਹੈ

ਹਮੇਂ ਯੇ ਭੀ ਥਾ ਗ਼ਨੀਮਤ

ਜੋ ਕੋਈ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋਤਾ

'ਹਮੇਂ ਕਯਾ ਬੁਰਾ ਥਾ ਮਰਨਾ

ਅਗਰ ਏਕ ਬਾਰ ਹੋਤਾ"

ਲੰਦਨ, ੧੯੭੮

(ਸਾਦਿਰ=ਐਲਾਨ, ਸਰ-ਏ-ਕੂ-ਏ-ਨ-ਆਸ਼ਨਾਯਾਂ=

ਅਣਜਾਣ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ)

ਤਿਰੇ ਗ਼ਮ ਕੋ ਜਾਂ ਕੀ ਤਲਾਸ਼ ਥੀ, ਤਿਰੇ ਜਾਂ-ਨਿਸਾਰ ਚਲੇ ਗਯੇ

ਤਿਰੇ ਗ਼ਮ ਕੋ ਜਾਂ ਕੀ ਤਲਾਸ਼ ਥੀ, ਤਿਰੇ ਜਾਂ-ਨਿਸਾਰ ਚਲੇ ਗਯੇ

ਤਿਰੀ ਰਹ ਮੇਂ ਕਰਤੇ ਥੇ ਸਰ ਤਲਬ, ਸਰੇ-ਰਹਗੁਜ਼ਾਰ ਚਲੇ ਗਯੇ

ਤਿਰੀ ਕਜ-ਅਦਾਈ ਸੇ ਹਾਰਕੇ ਸ਼ਬੇ-ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਚਲੀ ਗਯੀ

ਮਿਰੇ ਜ਼ਬਤੇ-ਹਾਲ ਸੇ ਰੂਠਕਰ ਮਿਰੇ ਗ਼ਮਗੁਸਾਰ ਚਲੇ ਗਯੇ

ਨ ਸਵਾਲੇ-ਵਸਲ, ਨ ਅਰਜ਼ੇ-ਗ਼ਮ, ਨ ਹਿਕਾਯਤੇਂ ਨ ਸ਼ਿਕਾਯਤੇਂ

ਤਿਰੇ ਅਹਦ ਮੇਂ ਦਿਲੇ-ਜ਼ਾਰ ਕੇ ਸਭੀ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਚਲੇ ਗਯੇ

ਯੇ ਹਮੀਂ ਥੇ ਜਿਨਕੇ ਲਿਬਾਸ ਪਰ ਸਰੇ-ਰੂ ਸਿਯਾਹੀ ਲਿਖੀ ਗਯੀ

ਯਹੀ ਦਾਗ਼ ਥੇ ਜੋ ਸਜਾ ਕੇ ਹਮ ਸਰੇ-ਬਜ਼ਮੇ-ਯਾਰ ਚਲੇ ਗਯੇ

ਨ ਰਹਾ ਜੁਨੂਨੇ-ਰੁਖ਼ੇ-ਵਫ਼ਾ, ਯੇ ਰਸਨ ਯੇ ਦਾਰ ਕਰੋਗੇ ਕਯਾ

ਜਿਨਹੇਂ ਜੁਰਮੇ-ਇਸਕ ਪੇ ਨਾਜ਼ ਥਾ ਵੋ ਗੁਨਾਹਗਾਰ ਚਲੇ ਗਯੇ

(ਕਜ-ਅਦਾਈ=ਅਦਾਵਾਂ ਦਿਖਾਣਾ, ਜ਼ਬਤੇ-ਹਾਲ=ਆਪਣੀ ਹਾਲਤ ਤੇ ਸਬਰ,

ਅਹਦ=ਯੁਗ)

ਕਬ ਯਾਦ ਮੇਂ ਤੇਰਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ

ਕਬ ਯਾਦ ਮੇਂ ਤੇਰਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ, ਕਬ ਹਾਥ ਮੇਂ ਤੇਰਾ ਹਾਥ ਨਹੀਂ

ਸਦ ਸ਼ੁਕਰ ਕੇ ਅਪਨੀ ਰਾਤੋਂ ਮੇਂ ਅਬ ਹਿਜ਼ਰ ਕੀ ਕੋਈ ਰਾਤ ਨਹੀਂ

ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਅਗਰ ਹਾਲਾਤ ਵਹਾਂ, ਦਿਲ ਬੇਚ ਆਯੇਂ ਜਾਂ ਦੇ ਆਯੇਂ

ਦਿਲਵਾਲੋ ਕੂਚਾ-ਏ-ਜਾਨਾਂ ਮੇਂ ਕਯਾ ਐਸੇ ਭੀ ਹਾਲਾਤ ਨਹੀਂ

ਜਿਸ ਧਜ ਸੇ ਕੋਈ ਮਕਤਲ ਮੇਂ ਗਯਾ, ਵੋ ਸ਼ਾਨ ਸਲਾਮਤ ਰਹਤੀ ਹੈ

ਯੇ ਜਾਨ ਤੋ ਆਨੀ ਜਾਨੀ ਹੈ, ਇਸ ਜਾਂ ਕੀ ਤੋ ਕੋਈ ਬਾਤ ਨਹੀਂ

ਮੈਦਾਨੇ-ਵਫ਼ਾ ਦਰਬਾਰ ਨਹੀਂ, ਯਾਂ ਨਾਮੋ-ਨਸਬ ਕੀ ਪੂਛ ਕਹਾਂ

ਆਸ਼ਿਕ ਤੋ ਕਿਸੀ ਕਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ, ਕੁਛ ਇਸ਼ਕ ਕਿਸੀ ਕੀ ਜ਼ਾਤ ਨਹੀਂ

ਗਰ ਬਾਜ਼ੀ ਇਸ਼ਕ ਕੀ ਬਾਜ਼ੀ ਹੈ, ਜੋ ਚਾਹੋ ਲਗਾ ਦੋ ਡਰ ਕੈਸਾ

ਗਰ ਜੀਤ ਗਯੇ ਤੋ ਕਯਾ ਕਹਨਾ, ਹਾਰੇ ਭੀ ਤੋ ਬਾਜ਼ੀ ਮਾਤ ਨਹੀਂ

(ਮਕਤਲ=ਕਤਲਗਾਹ)

ਕਹੀਂ ਤੋ ਕਾਰਵਾਨੇ-ਦਰਦ ਕੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਠਹਰ ਜਾਯੇ

ਕਹੀਂ ਤੋ ਕਾਰਵਾਨੇ-ਦਰਦ ਕੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਠਹਰ ਜਾਯੇ
ਕਿਨਾਰੇ ਆ ਲਗੇ ਉਮਰੇ-ਰਵਾਂ ਯਾ ਦਿਲ ਠਹਰ ਜਾਯੇ

ਅਮੌ ਕੈਸੀ ਕਿ ਮੌਜੇ-ਖ਼ੂੰ ਅਭੀ ਸਰ ਸੇ ਨਹੀਂ ਗੁਜ਼ਰੀ
ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਯੇ ਤੋ ਸ਼ਾਯਦ ਬਾਜੁਏ-ਕਾਤਿਲ ਠਹਰ ਜਾਯੇ

ਕੋਈ ਦਮ ਬਾਦਬਾਨੇ-ਕਸ਼ਤੀਏ-ਸਹਬਾ ਕੋ ਤਹ ਰੱਖੋ
ਜ਼ਰਾ ਠਹਰੋ ਗ਼ੁਬਾਰੇ-ਖ਼ਾਤਿਰੇ-ਮਹਫ਼ਿਲ ਠਹਰ ਜਾਯੇ

ਖੁਮੇ-ਸਾਕੀ ਮੇਂ ਜੁਜ਼ ਜ਼ਹਰੇ-ਹਲਾਹਲ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਬਾਕੀ
ਜੋ ਹੋ ਮਹਫ਼ਿਲ ਮੇਂ ਇਸ ਇਕਰਾਮ ਕੇ ਕਾਬਿਲ ਠਹਰ ਜਾਯੇ

ਹਮਾਰੀ ਖ਼ਾਮਸ਼ੀ(ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ) ਬਸ ਦਿਲ ਮੇਂ(ਸੇ) ਲਬ ਤਕ ਏਕ ਵਕਫ਼ਾ ਹੈ
ਯ' ਤੂਫ਼ਾਂ ਹੈ ਜੋ ਪਲ-ਭਰ ਬਰ-ਲਬੇ-ਸਾਹਿਲ ਠਹਰ ਜਾਯੇ

ਨਿਗਾਹੇ-ਮੁੰਤਜ਼ਿਰ ਕਬ ਤਕ ਕਰੇਗਾ ਆਈਨਾਬੰਦੀ
ਕਹੀਂ ਤੋ ਦਸ਼ਤੇ-ਗ਼ਮ ਮੇਂ ਯਾਰ ਕਾ ਮਹਮਿਲ ਠਹਰ ਜਾਯੇ

(ਅਮੌ=ਸ਼ਾਤੀ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਭਾਵ, ਬਾਦਬਾਨੇ-ਕਸ਼ਤੀਏ-ਸਹਬਾ=ਸ਼ਰਾਬ
ਦੀ ਕਸ਼ਤੀ ਦਾ ਬਾਦਵਾਨ, ਗ਼ੁਬਾਰੇ-ਖ਼ਾਤਿਰੇ-ਮਹਫ਼ਿਲ=ਮਹਫ਼ਿਲ ਦੇ ਦਿਲ
ਦਾ ਗੁਬਾਰ, ਜੁਜ਼=ਸਿਵਾਏ, ਇਕਰਾਮ=ਇੱਜਤ, ਖ਼ਾਮਸ਼ੀ=ਬੇਬਸੀ, ਨਿਗਾਹੇ-ਮੁੰਤਜ਼ਿਰ=
ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਜ਼ਰ, ਦਸ਼ਤੇ-ਗ਼ਮ=ਗ਼ਮ ਦਾ ਉਜਾੜ, ਮਹਮਿਲ=ਉੱਠ ਤੇ ਔਰਤਾਂ
ਲਈ ਬਣਾਈ ਡੋਲੀ ਵਰਗੀ ਥਾਂ)

ਹਮ ਪਰ ਤੁਮਹਾਰੀ ਚਾਹ ਕਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ

ਹਮ ਪਰ ਤੁਮਹਾਰੀ ਚਾਹ ਕਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ
ਦੁਸ਼ਨਾਮ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹੈ ਯੇ ਇਕਰਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ

ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਜਿਸ ਪੇ ਤਾ'ਨ ਕੋਈ ਜੁਰਮ ਤੋ ਨਹੀਂ
ਸ਼ੌਕੇ-ਫ਼ੁਜ਼ੂਲੋ-ਉਲਫ਼ਤੇ-ਨਾਕਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ

ਦਿਲ ਮੁਦੱਈ ਕੇ ਹਰਫ਼ੇ-ਮਲਾਮਤ ਸੇ ਸ਼ਾਦ ਹੈ
ਐ ਜਾਨੇ-ਜਾਂ ਯੇ ਹਰਫ਼ ਤਿਰਾ ਨਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ

ਦਿਲ ਨਾ-ਉਮੀਦ ਤੋ ਨਹੀਂ, ਨਾਕਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ
ਲੰਬੀ ਹੈ ਗ਼ਮ ਕੀ ਸ਼ਾਮ ਮਗਰ ਸ਼ਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ

ਦਸਤੇ-ਫ਼ਲਕ ਮੇਂ ਗਰਦਿਸ਼ੇ-ਤਕਦੀਰ ਤੋ ਨਹੀਂ
ਦਸਤੇ-ਫ਼ਲਕ ਮੇਂ ਗਰਦਿਸ਼ੇ-ਅੱਯਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ

ਆਖ਼ਿਰ ਤੋ ਏਕ ਰੋਜ਼ ਕਰੇਗੀ ਨਜ਼ਰ ਵਫ਼ਾ
ਵੋ ਯਾਰੇ-ਖ਼ੁਸ਼ਖ਼ਸਾਲ ਸਰੇ-ਬਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ

ਭੀਗੀ ਹੈ ਰਾਤ 'ਫ਼ੈਜ਼' ਗ਼ਜ਼ਲ ਇਬਤਿਦਾ ਕਰੋ
ਵਕਤੇ-ਸਰੋਦ, ਦਰਦ ਕਾ ਹੰਗਾਮ ਹੀ ਤੋ ਹੈ

ਮਿੰਟਗੁਮਰੀ ਜੇਲ ੯ ਮਾਰਚ ੧੯੫੪

(ਦੁਸ਼ਨਾਮ=ਗਾਲ਼, ਇਕਰਾਮ=ਕਿਰਪਾ, ਹਰਫ਼ੇ-ਮਲਾਮਤ=ਨਿੰਦਾ ਦਾ ਸ਼ਬਦ,
ਫ਼ਲਕ=ਆਕਾਸ਼, ਯਾਰੇ-ਖ਼ੁਸ਼ਖ਼ਸਾਲ=ਗੁਣਵਾਨ ਦੋਸਤ, ਵਕਤੇ-ਸਰੋਦ=ਗਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ)